Research Information System
7. ULUSLARARASI ADLİ HEMŞİRELİK KONGRESİ, 08 May 2023
Problemin
tanımı: Yapay bozukluk, açık bir kazanç olmaksızın fiziksel veya psikolojik
hastalık belirtisi uydurma, oluşturma veya taklit etme ile karakterizedir. “Bir
Başkasına Yüklenen Yapay Bozukluk (Factitious Disorder Imposed on Another,
FDIA)” tablosunda ise gerçekleştirilen davranışlar başka bir kişiyi (çoğunlukla
bakımı altındaki bireyi) hasta olarak gösterme amacı taşımaktadır. Bu durumda faile
FDIA ve mağdura istismar tanısı koyulmaktadır.
Amaç:
FDIA konusundaki literatürün neredeyse tamamı çocuklar üzerinedir. Ancak
çeşitli fonksiyonel yetersizlikleri sonucu bakıma ihtiyaç duyan yaşlı
bireylerde bildirilen nadir FDAI vakaları bulunmaktadır. Geriatrik popülasyonda
yaygın olan atipik prezentasyon ve komorbiditeler bu istismarın tanınmasını
oldukça zorlaştırdığından gözden kaçan vakaların da olduğu varsayılmaktadır. Bu
tür bir istismar, gerçekte bulunmayan bir hastalığı tedavi etmek adına yapılan
test ve tıbbi girişimlerle yaşlı bireylere (özellikle bilişsel bozukluk olması
durumunda) oldukça büyük zararlar verebileceğinden bu derlemede konuya dikkat
çekilmesi amaçlanmıştır.
Teorik
Çerçeve: Yetişkin ve çocuk FDAI vakaları arasındaki benzerlikler, fiziksel
belirtilerin yanlış bilgiden daha sık ortaya çıkması ve zehirlenmenin (ilaç
kullanımı) en yaygın hastalık uydurma yöntemi olmasıdır. Bildirilen iki vakada (yaş
71 ve 80) hastalarda benzodiazepin kullanımıyla ilişkili bilinç bozukluğu
tespit edilmiştir. İstismarcı bir vakada hastanın torunu (kadın) ve diğer
vakada ise oğludur. Bir vakada 73 yaşındaki multipl miyelom tanılı kadın hastada
hipoglisemi tablosuna yol açan insülin enjeksiyonunun kızı tarafından
gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. İki vakada ise (yaş 69 ve 79) hastaların
çeşitli semptomlar ile farklı hastanelerde tanısal amaçlı testlere maruz
bırakıldığı tespit edilmiştir. FDIA vakalarında istismarcının motivasyonu
çoğunlukla ilgi görmek ve tatmin olmaktır. Tespit edilen vakalarda itiraf
nadirdir ve tekrarlama riski yüksektir. Bu nedenle durumun tespit ve takip
edilmesi oldukça önemlidir. Tutarsız anamnez, birçok incelemeye rağmen teşhis
konulamaması ve bakım vericiden ayırıldığında iyileşme olması bu istismar türü
açısından şüphe oluşturmalıdır.
Sonuç:
Yaşlı bireyler için FDIA konusunda literatür oldukça sınırlı olsa da, artan
yaşlı nüfus oranı ve bakım sorunları düşünüldüğünde sağlık profesyonellerinin
yaşlı istismarı kapsamında bu riskin farkında olması gerekmektedir.
Anahtar
kelimeler: Bir Başkasına Yüklenen Yapay Bozukluk, Yapay Bozukluk, Yaşlı İstismarı